Geçmişte lüks olarak görülen otomatik vitesli araçlar, gittikçe artan trafik kaosu içinde konforun vazgeçilmez unsuru olarak görülmeye başlandı. Ülkemizde otomatik vitesli araçların satış rakamları ise neredeyse düz vitesli araç satışı rakamlarını yakaladı.
Arabalar.com.tr yaptığı araştırma ile En İyi Otomatik Vites Hangisi? sorusuna cevap bulmaya çalıştı. İşte tüm otomatik şanzıman çeşitleri;
1. Tam Otomatik Vites
Tork Konvertörlü şanzımanlar olarak da bilinirler. Diğer şanzıman türlerine oranla daha uzun ömürlü, daha ucuz bakım ve onarım maliyetlerine sahip, halen geliştirilmeye devam edilen eski bir teknolojidir. Vites geçişleri kullanıcının minumum seviyede hissedeceği biçimde hızlıdır. Diğer şanzıman türlerine göre daha fazla yakıt tüketimine sahiptir. Örneğin aynı aracın düz vites versiyonlu motor seçeneğine göre 1,5-2 litre arasında daha fazla yakıt harcarlar. Bu nedenle emisyon salınımları da daha yüksektir.
Günümüzde Honda, Hyundai, Kia, Mazda ve Opel gibi markaların dizel ve benzinli olarak çoğu güncel motor seçeneklerinde kullanılmaktadır.
2. Tek Kavramalı Otomatik Vites
Yarı Otomatik Robotize veya Otomatikleştirilmiş Manuel Şanzıman olarak da bilinirler. Vites geçişlerinde kullanıcının yerine debriyajı çalıştıran bir sistem bulunmaktadır. Özellikle ilk vites değişimleri kullanıcılar tarafından hissedilecek düzeydedir. Bu nedenle konfor oranı diğer şanzıman çeşitlerine göre daha düşüktür.
Yakıt tüketimi konusunda oldukça başarılıdır. Neredeyse düz vites modeller ile aynı oranda yakıt harcarlar. Karbon Emisyon salınımları da düşük olduğundan daha çevreci şanzımanlardır. Debriyaj sisteminin aktif olarak kullanılmasından dolayı baskı-balata gibi sistemlerin periyodik olarak değiştirilmesine ihtiyaç duyarlar. Aynı zamanda eğimli yerlerde geri kaydırma yapabildiklerinden, özellikle satın almak isteyen kullanıcılara Hill Holder (Yokuş Kalkış Destek Sistemi) ile birlikte satın almaları tavsiye edilir.
Günümüzde Peugeot, Citroen, Fiat gibi markaların çoğu Toyota’nın bazı güncel modellerinde kullanılmaktadır.
3. Çift Kavramalı Otomatik Vites
Yarı otomatik şanzımanlar olarak da bilinirler. Aynı sistem içinde 2 adet kedeme değikeni bulunmaktadır. Sürüş esnasında geçerli olan vites konumundan bir üst veya bir alt kademe hazırda bekler. Komutu algılayan sistem bir alt veya bir üst vitese seri bir şekilde geçer. Bakım ve onarım maliyetleri diğer şanzımanlara oranla daha pahalı olan yeni geliştirilmeye başlanmış bir vites çeşididir. Diğer şanzımanlara kıyasla daha düşük bir yakıt tüketim değerine sahiptir.
Günümüzde Ford, Seat, Skoda, Volkswagen ve Volvo gibi markaların çoğu modellerinde, Renault ve Nissan markalarının dizel motor seçeneğine sahip modellerinde kullanılmaktadır.
4. CVT Otomatik Vites
Sürekli Değişken Otomatik Şanzıman olarak da bilinirler. Kademesiz bir yapıya sahip oldukları için klasik vites kutusu ve debriyaj sistemine sahip değildirler. Motosiklet teknolojisi baz alınarak yeni geliştirilmiş bir sistemdir. Seri ve pürüzsüz vites geçişleri ile bilinirler. Makul bir yakıt tüketimi değerine sahiptirler.
Günümüzde Nissan, Renault ve Toyota markalarının çoğu benzinli motor seçeneklerinde yer verilmiştir.
Sonuç olarak, tam otomatik vitesli araçlar gerekli konforu sağlamalarına rağmen daha yüksek yakıt tüketim değerleri sunuyorlar. Tek kavramalı otomatik vitesler ise bu durumun tam tersini yaratarak düşük tüketim oranına karşın düşük konfor hissi ile öne çıkıyor. Çift kavrama ve CVT şanzımanlar ise her iki kriterde de daha iyi bir sonuç sunmalarına karşın yeni geliştirilmeye başlanan teknolojiler olması nedeniyle maliyetleri diğer şanzımanlara oranla biraz daha yüksek.
Elektrikli araçlarda kullanılan şanzıman sistemleri ise genellikle, motorun gücünü tekerleklere iletmek için bir dişli kutusu veya şanzımanı içerir. Bazı modellerde bu şanzımanlar, bir dişli kutusunu veya diferansiyeli içeren bir şanzıman kutusu şeklinde olabilir. Ancak, geleneksel içten yanmalı motorlu araçlarda bulunan çoklu vitesli şanzımanlara kıyasla, elektrikli araçlarda şanzımanlar daha az bileşene ve daha az hareketli parçaya sahiptir.
Elektrikli araçlarda, genellikle geleneksel içten yanmalı motorlu araçlarda olduğu gibi karmaşık vites kutuları veya şanzımanlar bulunmaz. Bununla birlikte, bazı elektrikli araçlar farklı motor yapıları veya performans odaklı tasarımlar için çeşitli şanzıman türleri kullanır.
5. Elektrikli Araçlarda Kullanılan Vitesler
Sabit Vitesli Şanzıman
Birçok elektrikli araç, sabit bir vites oranına sahiptir. Bu, genellikle tek bir vites kullanımı anlamına gelir. Elektrik motorunun tork karakteristiği genellikle geniş bir hız aralığında etkilidir, bu nedenle birden fazla vites oranına ihtiyaç duyulmaz.
Çoklu Hıza Sahip Şanzıman
Bazı performans odaklı veya özel amaçlı elektrikli araçlar, birden fazla hızda güç aktarımını sağlayan şanzımanlar kullanır. Bu tür şanzımanlar daha çok yüksek performans gerektiren spor araçlarında veya belirli amaçlar için tasarlanmış araçlarda kullanılır.
Dişli Kutusu ve Diferansiyel
Elektrikli araçlarda güç aktarımını sağlamak için dişli kutusu veya diferansiyel kullanılır. Bu bileşenler, elektrik motorundan gelen gücü tekerleklere iletmek için önemli bir rol oynarlar. Ancak, geleneksel içten yanmalı motorlu araçlarda olduğu gibi çoklu vites seçenekleri sunmazlar.
Doğrudan Aktarım
Bazı elektrikli araçlar, dişli kutusu olmadan veya doğrudan aks aktarımıyla çalışır. Bu, motor gücünün doğrudan tekerleklere iletilmesini sağlar. Bu durum da daha az sürtünme ve daha az enerji kaybı anlamına gelir.
